Teelt en tucht ten tijde van WO II
In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog wordt de Amerikaanse officier Michael Hansen uitgestuurd naar zijn geboorteland Duitsland. In de eerste plaats zal hij er als een spion fungeren voor zijn opdracht ‘verhoor en observatie van de vijand’. Door zijn ogen zien we de verwoesting en ontbering van een land in puin, met achter elke straathoek de rook en stank van lijken.
Het heersende fraterniseringsverbod verbiedt hem de plaatselijke bevolking aan te spreken of zelfs maar te groeten; iedereen is immers een potentiële vijand. Desondanks slaagt Hansen erin contact te leggen met de Duitse Molly, een dame die er haar eigen agenda op nahoudt. Later wordt hij tewerkgesteld op de medische dienst, bij de Psychological Warfare Division die zich onder meer met eugenetica bezighoudt. Hansen wordt belast met het in kaart brengen van een genootschap en diens voorzitter Alfred Ploetz, en dient uit te zoeken hoe een man die ooit bekend stond om zijn communistische gedachtegoed, tolerantie en bewondering voor de joden om hun historische aanpassingsvermogen, de grondlegger werd van de rassenhygiëne.
Uwe Timm (1940) is naast schrijver ook doctor in de filosofie en geniet grote bekendheid in Duitsland. Met onder meer Mijn broer bijvoorbeeld (2003) zette hij zichzelf op de kaart en sindsdien staan er verschillende prijzen op zijn naam, waaronder de prestigieuze Schiller-Preis. Voor zijn laatste roman deed Timm sinds 1978 onderzoek, getuige daarvan zijn de indrukwekkende lijst naslagwerken achterin het boek en de beschreven onderwerpen als muziek, literatuur en kunst die kloppen met de tijdsgeest.
Gezien Afred Ploetz enkele jaren voor het einde van de oorlog stierf, wordt Hansen opgedragen diens jeugdvriend Wagner te ondervragen. De intussen tachtigjarige man en overlever van Dachau, bivakkeerde tijdens de oorlogsjaren maandenlang in een ‘literaire onderwereld’ in de kelder van een antiquariaat temidden van verboden boeken. Via veertien uitgebreide gesprekken lezen we een soort dubbele biografie over de levenswandel van Wagner en Ploetz. Decennia geleden studeerden ze samen en deelden het gedachtegoed van socialist Etienne Cabet. In 1884 bezochten ze Icarië, een commune in de VS naar diens utopische model. Hun verwachting er een superieure gemeenschap gebaseerd op gelijkheid aan te treffen met mensen naar Grieks ideaal, loopt uit op een teleurstelling. De mensen zijn er lelijk, overmatig behaard en van gelijkheid lijkt geen sprake. Het geeft Ploetz het idee dat naast een sociale revolutie ook een biologische noodzakelijk is en dat de menselijke soort via teelt en tucht ‘veredeld’ kan worden, wat hij test door middel van erfelijkheidsexperimenten op konijnen.
In Icarië combineert Timm verschillende stijlvormen wat er mee voor zorgt dat de roman slechts langzaam op gang komt. Er zijn de dagboekfragmenten die officier Hansen bijhoudt, om ‘alles wat lichter te maken en de dingen de afstand van het draaglijke te geven’. De gesprekken met Wagner bevatten uitgebreide socialistische theorieën en omdat Hansens vragen meestal als ‘onverstaanbaar’ worden weergegeven, krijgen we niet altijd samenhangende antwoorden, wat deze stukken nogal zwaar maakt. Tegenwicht wordt geboden in de wat luchtigere passages over Hansen zelf, zijn relatie met Molly en die met huisgenoot George, een fervent ornitholoog. Het resultaat is een gevarieerde maar grauwe roman over de eerste dagen na de Tweede Wereldoorlog waarin Timm de criminele perversie en waanideeën in de geesten van oorlogsmisdadigers vormgeeft.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Bie Helena
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
